Şair, Yazar Metin Cengiz
Yüksel Fırat
Şair, yazar Metin Cengiz, Ardahan, Göle (3 Mayıs 1953) doğumlu. Fatma Hanım ile ilkokul öğretmeni Tahsin Cengiz’in oğlu. 1964’te Göle Merkez İlkokulu’nu, 1972’de Kars Alpaslan Lisesi’ni, 1977’de Erzurum Atatürk Üniversitesi Temel Bilimler ve Yabancı Diller Yüksek Okulu Fransızca Bölümü’nü bitirdi. 1977-1987 yılları arasında Erzurum, Kars ve İstanbul’da Fransızca öğretmenliği yaptı.
Bu süre içinde 1987’de İstanbul Marmara Üniversitesi Fransızca Bölümü’nü bitirdi. 12 Birçok yayınevi ve gazetede çalıştı. Günaydın Gazetesi, Sosyal Yayınlar, Papirüs Yayınları ve Tüyap’ta düzeltmen, redaktör ve editör olarak çalıştı. Bir süre ara verdiği öğretmenliğe Türkçe öğretmeni olarak 1993’te yeniden başladı. Öğretmenliğin yanı sıra Yön Yayınları’nda editörlük yaptı. 2002’de öğretmenlikten emekli oldu. 2005 yılında şiir ve şiirin sorunları üzerine yayın yapmak üzere şair dostlarıyla adı sonradan Şiirden Yayıncılık olarak değiştirilen Digraf Yayınevi’ni kurdu. 2010’da (Eylül) Şiir’den dergisini yayımlamaya başladı. İstanbul’da yaşıyor; bir çocuk babası.
İlk yazısı “Nasıl Şiir” 3 Mayıs 1980 tarihinde ve ilk şiiri Demokrat gazetesinde yayımlandı.
Şiirleri, yazıları, çevirileri ve kendisiyle yapılan söyleşileri Türkiye’nin hemen bütün dergilerinde yayımlandı. 1988-1989 ve Varlık (1998-2002) ve Hürriyet Gösteri (2003-2004) dergisinde şiir ve sorunları ekseninde düzenli olarak aylık yazılar yazdı. “Yenibütün Şiir Hareketi” içinde bulundu.
Karadeniz TV’de “Şiir ve Resim” programını hazırlayıp sundu. Türkiye Yazarlar Sendikası, Türk PEN, Edebiyatçılar Derneği üyesidir.
Şiirleri Almanca, Arapça, Arnavutça, Azerice, Bulgarca, Boşnakça, Çince, Farsça, Fransızca, Hırvatça, Hinduca, İbranice, İngilizce, İspanyolca, İtalyanca, Japonca, Kürtçe, Lehçe, Litvanca, Macarca, Makedonca, Özbekçe, Portekizce, Romence, Rusça, Sırpça, Slovakça, Slovence, Vietnamca ve Yunanca olmak üzere yaklaşık 40 dile çevrildi. Levant dergisinde (2009, Montpellier), Convorbiri Literare’da (Romanya, Temmuz 2011) ve Poesia’da (Romanya, 2011) şiirleri dosya halinde Türkçeleriyle birlikte yayımlandı. Bazı şiirleri de Europe dergisinde yayımlandı (2014).
Editörlüğünü yaptığı Çağdaş 17 Türk Şairi adlı antoloji Harmattan Yayınları arasında çıktı (2009, Paris), Jaime B. Rosa ile hazırladığı Çağdaş Türk Şiiri Antolojisi ise İspanya’da yayımlandı (2013); Vito İntini ile birlikte hazırladığı “antologia di poeti italiani e turchi/ Türk ve İtalyan şairler antolojisi” “Como Cerchi Sull’acqua/ Suda Halkalar Gibisin” adıyla İtalya’da yayımlandı (2014, Grafiche Vito Radio Editore). Birçok ülkeyle karşılıklı şiir antolojileri düzenlemektedir (Romanya, Sırbistan, Makedonya, İtalya, İsrail, Filistin). Fransız şair Michel Ménassé ile yaptığı işbirliği sonucu Fransız ve Türk şairlerinden karşılıklı çeviriler yapıldı. Fransız şairlerin şiirleri Şiirden dergisinde yayımlandı; Türk şairlerin şiirleri ise “Voix d’İstanbul” (İstanbul’un Sesi) dosya adıyla Europe dergisinde yayımlandı (2014, no:1019).
Kartal’ın Sesi gazetesi olarak şair, yazar Metin Cengiz ile kültür-sanatı ve Kartal’ı konuştuk.
“Kolombiya’da uyuşturucu kartellerinin başkenti Medellin bugün şiir festivali sayesinde imaj değiştirdi”
Kartal’ın Sesi: Türkiye’nin önde gelen şairlerindensiniz, dünyada ülkemizi temsil eden şairlerden söz edilince akla ilk siz geliyorsunuz. Doğan Hızlan dünya festivalleri ile ilgili yazısında (6 Ağustos 2020) bilgiyi sizden aldığını belirtti. Ayrıca şiir kuramı konusunda yine akla gelen en çok üç-beş şairden birisiniz. Şiir, dünya, ülkemiz şiiri… Neler diyeceksiniz?
Metin Cengiz- Siz zaten benim yerime hakkımda söylenecek her şeyi söylemişsiniz. Teşekkür ederim. Diğer sorulara gelince… Teknolojinin ilerlemesi dünyayı küçük bir köy haline getirdi. İnternet bunu hızlandırdı, yabancı dil bilen biri sıradan şiir yazsa da ilişki kurma olanağına sahip. Ancak futbolda ligler olduğu gibi şiirde de ligler vardır, sadece açık söylenmez ama ciddi antolojiler yapılırken, festivallerde okuma etkinliği yapılırken zaten belli olur bu. Dünya şiirinde de aynı şeyler oluyor. Bilinç arttıkça sanata ilgi de artıyor, resim yapan, şiir yazan da çoğalıyor. Ama elbette çoğunluk bizim Kartalspor gibi bölgesel amatör ligde oynuyor. Super ligde oynayanlar ise bir elin parmaklarını geçmez. Bugün ülkemizde yaşayan gerçek şair sayısı 10’u geçmez. Ama 10.000 kişiden çok daha fazla kişi sahada. Bunların ilk seçkide sayısı 50’ye iniyor.
Kartal’ın Sesi Bir şair ve düşünce insanı olarak Türkiye’nin içinde bulunduğu sosyal, siyasal ve kültürel durumu hakkındaki düşüncelerinizi paylaşır mısınız?
Metin Cengiz-– Elbette. Bir misal vererek Türkiye’nin içinde bulunduğu sosyal ve siyasal durumunu izah etmek istiyorum. Bilinen bir fıkradır: Adamın biri ölüm döşeğindedir. Eşi ve çocukları aç, işsiz, perişan, ağlaşıyorlar. Eşi çocuklara umut aşılamak zorundadır, “Ağlamayın çocuklar, babanız iyileşecek, size kınalı kuzu çalıp getirecek, siz de yiyeceksiniz.” Adam bu umuda dört elle sarılır, yattığı yerden doğrulmaya çalışarak seslenir: “İşallah, işallah”. Bizim durumumuz tamamen bu. Başkanlık sistemi duvara çarptı, meclis işlevsizleştirildi, ülke bir aile şirketi gibi yönetiliyor, yönetenler geminin dümenini bıraktılar, gemi karaya oturmuş vaziyette, demokrasi sizlere ömür, bu fıkradaki gibi bizlere habire umut pompalanıyor. Muhalefette bir akıl tutulması, vatandaşta gemisini kurtaran kaptan düşüncesi. Aydın kesim onurunu kaybetmiş durumda. Yorumu size bırakıyorum.
Kartal’ın Sesi – Kartal’daki kültür ve sanat ortamına dair ne söylemek istersiniz?
Metin Cengiz- -Kartal futbol takımı gibi kültür alanında da bölgesel amatör kümede oynuyor. Hakkını yemeyelim, çok faaliyet var, her hafta birkaç etkinlik var ama bunlar Kartal’ı 3. Lige taşıyamıyor.
Yıllar önce bir girişimimiz oldu, uluslararası bir festival düzenledik, amaç Kartal’a olağanüstü bir çıta atlatmaktı ama basiretsiz bir iki yönetici yüzünden olmadı. Başkan açılışa bile gelmedi, yardımcı başkan Nâzım Hikmet düzeyinde bir şair olduğunu iddia etti konuşmasında, oysa yazdıkları amatörce bile değildi ve bunu kendisine de söylemiştim. Her kelimeyi büyük yazıyordu, düşünün. Aynı kişi milletvekili olup layık olduğu mertebeye bile ulaştı(!) Ve festival bir iki okula yapılacak öylesine yardıma kurban edildi.
Kimileri bu söylediklerimizi iddialı bulacak ama Kolombiya’da uyuşturucu kartellerinin başkenti Medellin bugün şiir festivali sayesinde imaj değiştirdi. Böyle çok örnek var, Fransa’da Lodev köyü, Sete kasabası…
Kartal’ın Sesi – Günümüz için Kartal Belediyesi’nin kültür ve sanata yaklaşımı hakkında ne düşünüyorsunuz? Yeterli bulmuyorsanız önerileriniz nelerdir?
Metin Cengiz -Kartal festivali sanata yatkın, kültürel faaliyetlerde aktif ancak dar bir grup içinde çalışıyor, potansiyelini değerlendirmiyor, değerlendiremiyor. Örneğin dergi çıkarıyor, derginin amacı belli değil. Kartal’a hitap eden yerel bir dergi mi yoksa ulusal çapta bir dergi mi, belli değil. Yine dar bir çevre, bir iki kişinin sesi. Sunay Akın etkin görünüyor. Olsun elbette ama bir kuşla kuş cenneti yaratamazsınız. Bir belediye böyle dar bir çevreye değil daha geniş bir çevreye açılmalı.
Üç-beş şairin bir araya gelip savlı bir dergi çıkarmasına benziyor bu ama koskoca belediye böyle bir arkadaş çevresine kendini kaptırmamalı. Önerim bir Kartal Kültür Ve Sanat Komitesi kurulması doğrultusunda. Kartallı sanatçı ve şairlerden oluşan yedi-sekiz kişilik bir danışmanlar grubu. Çok daha yararlı ve örnek olacak işler yapılabilir.
Teşekkür ederim.
Şair, Yazar Metin Cengiz’in Eserleri:
Şiir:
Bir Tufan Sonrası (1988); Büyük Sevişme (1989); Zehirinde Açan Zambak (1991); İpek’A (1993); Şarkılar Kitabı (1995); Gençlik Çağı (1998); Aşk İlahileri & Günümüze Hüzzamlar (2006, 2 kitap); Sonsuzluk Çiseler Büyük Sularda (2008, ilk altı kitap); Özgürlük Şiirleri (2008); Dünyaya Katkımız Ebru Vurgusu (2010, Hayat ve Rastlantılar ile Hayat ve Şiir ilk defa, 4 kitap); Sonsuzluk Çiseler Büyük Sularda & Dünyaya Katkımız Ebru Vurgusu (İkisi bir arada 2. Basım, 2015); İmgeler Benim Yurdum (2011, ikinci baskı 2016); Yeryüzü Halleri (2013); Elemli Şiirler (Galip mahlası ile, 2015), Mercan’a Şiirler (2018), Hayat Bir Düş (2018)
Deneme-Eleştiri-İnceleme: Şiirin Gücü (2. Basım, 2006), 1923-1953 Toplumcu Gerçekçi Şiir (2. Basım, 2015), Modernleşme ve Modern Türk Şiiri (2. Basım, 2011), Şiir, Din ve Cinsellik (2005), Nâzım’dan 70’li Yıllara Türk Şiirine Eleştirel Bir Bakış (2005), Şiir, İmge, Biçim, Biçem-Şiirin Teorik Sorunları (2005), Şiir, Dil, Şiir Dili, Şiirsel Anlam (2005), Küreselleşme, Postmodernizm ve Edebiyat (2007). İmge Nedir (2009, üçüncü baskı 2019), Kültür ve Şiir (2. baskı 2020, Felsefe ve Şiir (2. baskı 2014), La Paix (Şiir ve Hayata Dair Denemeler, 2011), Platon ve Aristoteles’te Şiir Düşüncesi (2. baskı 2016), Cemal Süreya, İkinci Yeni Bilincinin Kurucu Gücü (üçüncü basım 2016), Şiir Nasıl Yazılır (2013), Eleştirel Çağdaş Büyük Türk Şiiri Antolojisi (2016), Özdemir İnce: Türk Şiirinde Bir Mihenk Taşı (2018); Şiir ve Eleştiri (2018), Sokak Yazıları (Celâl Soycan ile, 2019).
Röportaj:
Hayat, Edebiyat, Siyaset-Ahmet Oktay ile Dünden Bugünden (2004).
Çeviri:
Max Jacob / Sahici Mucizeler (derleyen: Ülkü Tamer; 1991), Aimé Cesaire/ Seçme Şiirler (3. baskı 2019 2001), Pablo Neruda / Aşk Soneleri (1991), Pablo Neruda (Ateşten Kılıç, 1991), Eugene Guillevic /Seçme Şiirler (1993), Jacques Prevert /Seçme Şiirler (Eray Canberk ile 1994), Jules Laforgue /Sevdalılar (3. baskı 2020), Venus Khoury Ghata/Gölgeler ve Çığlıklar (1996), Baudelaire’den Günümüze Modern Fransız Şiiri (Çev. ve haz., 2. baskı 2019), Batmış Güneşler Üstünde Günümüz Fransız Şiirinden Seçmeler (2005), Naim Araidi/Acıklı Şeyler İçin Bayram (2010), Gerard Augustin/Seçme Şiirler (Eray Canberk, Başak Aydınalp, Müesser Yeniay ile, 2011), Michel Cassir/Kişisel Antoloji (Eray Canberk, Müesser Yeniay ile, 2011), Tahar Bekri/Sabırsız Düşler (Medine Sivri ile, 2012), Çağdaş İspanyol Şiiri Antolojisi (Müesser Yeniay ile, 2013), Deniz Şiirleri (Jaime B. Rosa, 2014).
ÖDÜLLERİ:
– Şarkılar Kitabı ile 1996 yılı Behçet Necatigil Şiir Ödülü’nü;
– Sonsuzluk Çiseler Durgun Sularda (Toplu Şiirler 1) ve Dünyaya Katkımız Bir Ebru Vurgusu (Toplu şiirler 2) ile 2010 Melih Cevdet Anday Şiir Ödülü’nü;
– Bütün yapıtlarıyla Romanya’da Yazarlar Birliği ile Targu Jiu Kent Konseyi ve Kültür Merkezi tarafından verilen Uluslararası Tudor Arghezi şiir ödülünü aldı.
– 2014’te Mersin Ticaret ve Sanayi Odası tarafından verilen 8. Mersin Kenti Edebiyat Ödülü’ne değer görüldü
– Bütün yayınlarıyla Romanya’da Mihai Eminescu Enstitüsü tarafından verilen Uluslararası Mihai Eminescu Ödülü 2018 ödülüne değer görüldü.
– “Deneme Yılı” Uluslararası Akdeniz Akademisi “Miladinovci Kardeşler” 2019 Taç Ödülü, Struga-Makedonya.
DİĞER ÜLKELERDE YAYIMLANAN KİTAPLARI
– Apres une tempête et autres poèmes (Çeviri: Gerard Augustin, Harmattan Yayınları, 2006, Paris-Fransa, arka kapak yazısı: Gérard Augustin)
– Poemas Escogidos (Çeviri: Jaime B. Rosa, iki dilli/ Liber Factory, 2013, Madrid-İspanya)
– Povremeno (Çeviri Avdija Salkoviç, Narodna Biblioteka, “Dositej Obrado- vic”, 2015, Yeni Bazar, Sırbistan)
– Fekete És Fehér (Çeviri: Attila Balaz, Ab-Art, 2015, Budapeşte- Macaristan)
– Duet of Nights (Çeviri Mariko Sumikura, Akira Asuka’nın şiirleriyle birlikte Ortak kitap, Japon Universal Poets Association-Evrensel Japon Şairler Birliği, 2015, Kyoto-Japonya)
– The Pure Sun/ Măt Tròi Tinh Khiễt (Çeviri: Nguyén Thi Tuyét Ngăn, 2015, Vietnam Yazarlar Birliği, Hanoi-Vietnam, Sunuş Yazısı: Mai Văn Phấn)
–Poems for love and revolution (Çeviri: by divers turkish hands, 2017, CC. Marimbo, Berkeley, Kalifornia, Sunuş Yazısı: Jack Hirschman, kapak: Jack Hirschman)
– Canticos de amor (Çevir: Rafael Patino Goez, 2017, Silaba, Sunuş Yazısı: Rafael Patino Goez)
– Il Colore Dell’Oscurita/Karanlığın Rengi (Çeviri: Laura Garavaglia, 2017, Lieto Coll, sunuş yazısı: Laura Garavaglia)
– Preludiu Pentru O Noapte La Kars/Kars’ta Bir Gece Vakti İçin Prelüdler (Çe- viri: Niculina Oprea Bucuresti, 2018, Timpul, arka kapak fotoğraf: Jose Luis Labad, Sunuş yazısı: Marius Chelaru)
– Obrazy sa moja ojczyzna/İmgeler Benim Yurdum (translated by Alicja Kuberska, 2019)
– Tisti vrt v moji domiš/Evimdeki Bahçe (translated: Erna Pačnik, 2019, Beletrina)
– Savaş Her Yerde Savaşın Kokusu (çeviri Mani Mohen, Bodhi Prakashan Yayınları, Jaipur Hindistan 2020)
 doğumlu. Fatma Hanım ile ilkokul öğretmeni Tahsin Cengiz’in oğlu.){kind=link}