DİSK 12 Eylül İşçi Haklarını Nasıl Yok Etti, adlı kitapçıkta 1978 yılından bu yanan işçilerin aldığı asgari ücrettin nasıl gerilediğini ortaya koymaktadır.
12 Eylül sonrasında asgari ücrette önemli kayıplar yaşandığı görülmektedir. Asgari ücrette yaşanan kaybı anlamanın en önemli yolu asgari ücret artışı ile kişi başına gayri safi yurt içi hasıladaki (KB GSYH) artışı karşılaştırmaktır. Kişi başına gayri safi yurt içi hasıla ülke ekonomisinde kişi başına büyümeyi ortaya koymaktadır. Dolayısıyla bu karşılaştırma asgari ücretin büyümeden pay alıp almadığı ortaya koymaktadır. Eğer asgari ücret kişi başına gelir kadar artarsa asgari ücretle çalışanların gelir dağılımındaki paylarını korumuş olduğu söylenebilir. Tersine, asgari ücret kişi başına gelire göre azalmışsa asgari ücretle çalışanlar yoksullaşmış demektir. Grafik 4’te 1978 yılından 2019’a Kişi Başına GSYH ile asgari ücretin karşılaştırması yer almaktadır. Karşılaştırma kolaylığı için asgari ücret yıllık hale getirilmiştir. 1978 yılında aylık 3.300 TL, yıllık 39.600 TL olan asgari ücret, aynı dönemde 38.283 TL olan Kişi Başına GSYH’nin yüzde 3,4 üzerindedir (Tablo 6, Grafik 4). Diğer bir ifadeyle asgari ücret düzeyi kişi başına ortalama gelirden daha yüksektir.
Asgari ücretin kişi başına gelire oranı 24 Ocak ve 12 Eylül ile birlikte hızla düşmeye başladı. Asgari ücretin kişi başına milli gelire oranı 1980’de sert bir düşüşle yüzde 55’e geriledi. Bir diğer ifadeyle asgari ücret kişi başına gelirin yüzde 45 altında gerçekleşti (Tablo 6, Grafik 4). Asgari ücret daha sonraki yıllarda milli gelire göre dalgalı bir seyir izlemekle birlikte 1978’deki düzeyine asla yaklaşamadı. Asgari ücret AKP döneminde kişi başına milli gelire göre en düşük düzeylerde (yüzde 50-60 bandında) seyretti. 1978’de kişi başına milli gelirin yüzde 3,4 üzerinde olan asgari ücret aradan geçen 40 küsur yılda kişi başına gelirin yüzde 40-45 altına düştü (Tablo 6, Grafik 4). 2004 sonraki değerlerdeki sayısal farklılıklar 2005 yılında TL’den 6 sıfır atılarak Yeni Türk Lirası’na (YTL) geçilmesinden kaynaklanmaktadır. Bu gerilemenin anlamı asgari ücretle çalışanların göreli olarak yoksullaşmasıdır. Öte yandan asgari ücretle çalışanların oranının artması nedeniyle bu durum genel olarak ücret artışlarının da kişi başına milli gelir artışının çok altında kaldığını göstermektedir. Bir diğer ifadeyle asgari ücret kişi başına gelire paralel olarak artsaydı brüt asgari ücretin 2019 yılında 4.507 TL olması gerekirdi. Oysa aynı dönemde asgari ücret 2.558 TL olarak uygulandı.” DİSK 12 Eylül İşçi Haklarını Nasıl Yok Etti, Sayfa: 53-54
